Busije su među rijetkim beogradskim naseljima koje zna tačan datum svoga nastanka – 23. januar 1997. godine. Toga datuma je Izvršni odbor Gradske opštine Zemun u Zemunskim novinama objavio konkurs za dodjelu placeva izbjeglicama za individualnu stambenu izgradnju. Oko 115 hektara u katastarskoj opštini Ugrinovci je rasparcelisano u 1.300 placeva. Prve prijave za kupovinu placeva na šalter Opštine Zemun predate su na praznik Svetog Save 27. januara 1997. godine. Za mnoge ovo će biti i više nego simboličan dan.
Tako je na goloj ledini, na škrtoj sremskoj zemlji, danas nastalo jedno od najlepših beogradskih naselja i najveće krajiško naselje u Srbiji. A počelo se pre 28 godina u neimaštini, sa puno teškoća, izazova i prepreka.
Gradili „golim rukama“
– Dobro se sjećamo početka u Busijama. U opštoni smo podneli zahtjev i nekoliko mjeseci živeli u neizvjesnosti čekajući da li smo dobili plac, jer zainteresiranih je bilo jako puno. Nekako istovremeno dobijamo rešenje iz opštine i useljeničku vizu za Kanadu. Plac koji smo „dobili“, veličine šest ari, morali smo da platimo devet hiljada dinara, što je tada iznosilo oko 2.5 hiljade njemačih maraka. Vremena nismo imali jer nas je čekalo još jedno preselenje, a morali smo da počnemo sa gradnjom jer je u rešenju pislao da se u roku od tri godine mora napraviti kuća. Na Busije smo u proljeće 1997. godine došli među prvima, još su geometr i razmjeravali i ukopavali međaše, prošao je i gredelj koji je trasirao „ulice“, prisećaju se Milka i Branko Manojlović koji već dve decenije žive na relaciji Kanada- Busije. Naš prvi objekat bio je stol – udarili smo četiri kolčića i od dasaka napravili ploču – imali smo gdje da sednemo i ručamo, zatim smo iskopali bunar i stavili ručnu pumpu za vodu. Gradnja je mogla da počne. Boga’mi teško. Malter i beton smo mješali ručno u povećem drvenom koritu sa lopatom i motikom. Kada je trebalo dovesti materijal, padne kiša, kamion se zaglavi i istovari blokove gdje se zatekne, nije nam preostalo nego da ih vozimo u tačkama ili nosimo daske na remenu do gradilišta. Za pijesak nas je i poslužilo vrijeme. Kako je rasla kuća tako trava, suncokret i drugo raslinje. Kada bismo dolazili do „svoje“ kuće znali smo zalutati jer se nije vidjela od visoke trave. Često smo auto čupali iz blata i kući dolazili prljavi doslovno „od glave do pete“. Ali tada je nekako bilo elana, komšije iz „starog kraja“ dolazili su iz izbjeglištva iz svih krajeva Srbije da nam pmognu. I nepozvani. Toga ljeta kuću smo stavili pod prvu ploču i otputovali za Kanadu. Takva nas je čekala skoro 10 godina dok smo malo sakupili novaca da je dovršimo i uredimo. Svake godine sada dolazimo, naša porodica, rodbina i prijatelji iz Kanade i Hrvatke. Tu smo unuki održali i svadbu. U Busijema se osećamo „među svojima“, ističu Manojlovići porijeklom iz Sjeničaka sa Korduna.
Branko i Milka Manojlović
Njihov suseljanin Marko Carević sa porodicom u Busije je došao negde u isto vreme – među prvima. Bio je u velikoj prednosti jer je dovezao kamp- kućicu u kojoj je stanovao dok se gradilo. Sa Korduna je u izbjegličkoj koloni uspio da doveze kamion koji je tada, u tim početcima nastanka naselja, bio od dragocene pomoći jer je mnogima dovozio pjesak i drugi građevinski materijal.
Većina naših sagovornika ističu da počeci u Busijama nisu bili laki, ali još teže je bilo stanovati u izbjegličkiom centrima ili u neuslovnim podstanarskim objektima u kojima je kirija rasla, a novca sve manje. Teško je bilo namaknuti i 2,5 hiljade njemačkih maraka za plac. Ipak da bi se „dočepali svog komada zemlje“, posegli su za zadnjim dinarom kojeg su donijleli sa sobom ili zaradili kopajući po vojvođanskim poljima i radeći na građevini. Nekima je pomogla i rodbina iz inostranstva. U opštini su tada obećavali da će sredstva od „naknade“ za plac, a radilo se o više od tri miliona maraka koliko je tada opština samo od Busija inkasirala u svoju kasu, biti utrošena u urbanističke planove i gradnju infrastrukture. Tada je asvaltiran ulaz u naselje sa puta Batajnica – Ugrinovci i dovedena pijaća voda do „centra“. Ostala infrastruktura postala je još jedna briga stanovnika Busija u kojima su se već te godine prvi stanovnici doseljavali u kućae pod jednom pločom ili „privremenim krovom“.
– Kada sam u zimu krajem 1998. došao da obiđem plac zatekao sam zaleđeno jezero po kojem su se klizala djeca. Osim toga, čekalo me još jedno iznenađenje – za vodovod i elektromrežu valjalo je dati još 500 maraka. Gradnju sam počeo tako što sam izdigao temelje kuće kako bi se što više „izvukao“ iz te vode i blata. Preselili smo pod privrmeni (kosi) krov. Tu su nam rođeni Aleksandar, Marija i Milovan. Očekivali smo da će naselje dobiti školu da nam djeca ne moraju putovati u Batajnicu. Jedino je najmlađi Milovan imao “malu maturu” u novoj školi ovdje u Busijama, priča nam Petar Vujatović, poreklom iz okolice Knina.
Gradilo se uz pomoć komšija
Slično nam pričaju i Jokići, Petrovi komšije iz „starog“ i u „novom“ kraju. Jokići su porodica sa četvero djece. Samo u njihovoj polovini Ulice Tandrfila Duke nabrojali su nam 21 dijete kao argument neophodnosti da Busije pored škole dobiju i “državni” vrtić.
Gradilo se sa pjesmom
Mira LončarJokićeva komšinica Mira Lončar nas podseća kako je njen sin, na prelazu vekova, do „ugrinvačkog“ autobusa, na putu do škole gazio po snopovima trave i kururuzovine kako nebi ugazio u blato. Napredak se vidi i po tome što njena unučad sada idu u osnovnu školu koja je naselju otvorena školske godine 2020/21 kao istureno odeljenje Osnovne škole Branko Radičević iz Batajnice. Žao joj je što škola ne nosi naziv po srpskom filologu Savi Mrkalju koji je poreklom iz Sjeničaka, otkuda i Lončari. Mira nam priča kako je tačkama išla po pijaću vodu na česmu u „centru“. A struja?
– U početku nam je svetila petrolejka i svijeće. Do cetra su ljudi uspjeli da dovedu struju plaćajući za priključak i po nekiliko hiljada maraka. Mi smo kablovima od njihovih kuća, skoro kilometar, doveli struju za dve sijlice i frižider. Bilo je interesantno vidjeti kako preko kuća i štapova vise kablovi kao paukova mreža. Tada smo sve to sa lakoćom podnosili, svaki dan je oživljavalo neko novo gradilište, „nicale“ su kuće, ljudi doseljavali, naselje se šririlo. Gradilo se i pjevalo, priseća se Mira.
Kovrlije, porijeklom sa „tromeđe“, bili su krajem 1998. godine prvi naseljenci u 19. ulici, koja sada nosi naziv po njihovom zemljaku, slikaru Živku Stojsavljeviću. Gradili su doslovno ciglu po ciglu – sa stovarišta iz Bataijnice pa preko polja na ramenu znali su donijeti i ceo prozor.
– Moji roditelji Lazo i Mika i brat Bobo stanovali su u kući samo pod pločom, nije se imalo ni za kosi krov. Preko zime na plafonu se hvatalo inje, a na proljeće druga napast – voda i blato. Kuća je bila u sred jezera! Do praga smo dolazili preskakujući preko cigle i kamenja. Još nisu zacijelile ratne rane a desilo se bombardovanje 1999. godine. A ovdje nam je prvi „komšija“ bataijnički aerodrom. Nijedna noć ni dan nisu protekli bez bombi. Iz ove kuće u Busijama moji roditelji su otišli na posljednji počinak, daleko od rodnog kraja, sa sjetom se prisjeća Đuro Kovrlija.
Gradnja se modernizovala
Sredstvima Norveškog savjet za izbjeglice izrgrađena je elektro- mreže. Kroz glavnu ulicu sproveden je dalekovod, postavljene trafo- stanice, po sporednim ulicama razveden niski napon, čak su postavljene i sijalice za javnu rasvjetu. Ali biće potrebno još nekoliko godina da bi naselje i „zasvjetlilo“, odnosno da bi se napravio i priključni dalekovod od Ugrinovaca koji je bio „zapeo“ oko rešavanja imovinskih odnosa za zemljište preko kojeg je prelazio. Struja je konačno zasjala 2004. a već sljedeće godine asvaltiran je prvi prsten i krenuo gradski autobus 702. Mnogi su to baš i čekali i preselili se u započete kuće tako da se tih godina broj stanovnika u Busijama skoro udvostručio. Te godine osveštani su temelji Hrama „Svetih Ćirila i Metodija“ koji je završen 2006. godine kada su osveštani i temelji za parohijski dom u koji je početkom 2009. otvorena ambulanta. Crkva je bila i prva institucija u naselju.
Slava naselja okuplja izbjeglice iz cijelog svijeta
Kako se naselje širilo i povećavao broj stanovnika, tako je nekako rasla potreba za druženjima, da se ne zaboravi stari kraj i običaji, da se nađu nekadašnje komšije sada raseljeni po cijelom svijetu. U početku su to bila spontana okupljanja, a danas je sve više organizovanih. Najstarija manifestacija u Busijama je hramovna slava Sv. Ćirilo i Metodije 24. maja, u početku u glavnoj ulici, a od 2004, kada je odpočeta gradnja crkve i parohijskog doma, u porti hrama i okolnim ulicama. Za hramovnu slavu, pogotovo kada praznik dođe u vreme dana vikenda, znalo se u Busijama okupiti i do 10 hiljada ljudi. Danas je to sigirno najveći skup Krajišnika. Dolaze gosti iz cijele Srbije i regiona, ali i iz Zapadne Evrope, pa čak i „preko okeana“ iz Amerike, Kanade i Australije.
Busijske ulice su pune za vreme mjesne slave
Već nekoliko godina za Busijsku slavu iz Čikaga dolaze Anka i Pero Vlajnić. Oni su dve decenije stanovnici ovig američkog grade, ali od prije jedne deceniju i Busija. U ovom naselju kupili su i uredili kuću, a u Srbiju najrađe dolaze baš u maju jer tih dana mogu da susretnu prijatelje i komšije koje nisu vidjeli godinama. Vlajnići inače nisu zaboravili i rodno selo Sjeničak kraj Karlovca, pa su sa sinovima Dušanom i Željkom organizovali nekoliko uspješnih akcija u Americi i sakupili donacije za onbovu hrama Svete Petke u tome mjestu na Kordunu, a na njihov predlog urpavo je Sveta Petka i Slava Krodunaša u ovome „najsrpskijem“ gradu u Americi. Običaje starog kraja žele da prenesu i na unučad Luku, Žaklinu i Milana koji su se uključili u folkorne sekcije koje djeluju pri srpskim hramovima u Čikagu.
Glavno mjesto „izbjegličkih“ manifestacija
Za slučaj da se baš godišnji odmori ne uspije uskladiti sa Busijskom slavom, Busije obiluju i drugim brojnim maniifestacijama, pa je naselje postalo i centralno mjesto dešavanja vezanih za izbjeglice i njihove običaje. Krajm maja svake godine u organizaciji KUDa „Ćirilo i Metodije“ u porti istoimenog hrama održava se smotra foklora „Stazama naših predaka“ na kojem se zna okupiti i do desetak KUDova iz cijelog regiona. Svi oni prikazuju deo pomalo već zaboravljenih običaja, igre, pjesme i tradicije iz srpskih krajeva bivše Jugoslavije koji su danas skoro poptuno opustjeli.
Svjetski dan izbjeglica u Srbiji se obilježava do pre nekoliko godina centralnom manifestacijom „Krajiški otkos“ koji se takođe održavao u Busijama. Okosnica ove sportsko- kutlurna- zabavna manifestacija je takmičenje u košnji na tradicionalni način, takmičenje u pastirskim i drugim vještinama, nastup pjevačkih i folklornih grupa, izložbe rukotvorina i krajiških slikara kao i nastupi krajiških pjesnika i pisaca.
„Zavičaju u srcu te nosim“ naziv je manifestacije koju u septembru nekoliko puta organizovao „KUD Petrova Gora- Kordun“ na kojoj se kroz igre, običaje i izvorne pjesme prisjetimo zaboravljenih velikana sa Korduna Save Mrkalja, Milana Vujaklije i drugih.
Stazama naših predaka
Skoro dve decenije u naseelju djeluje i Fudbalski klub Busije koji se takmiči u gradskoj ligi i koji je poznat i po svom humanitarnom radu. Organizovao je nekoliko akcija za pomoć teško povređenom saigraču Đorđu Niševiću.
Pored ovih u naselju se održavaju brojne promocije, pjesničke večeri, pozorišne predstave, večeri posvećene znamenitim Krajišnicima, godišnjice iz slavne istorije, kao i zavičajna druženja Banijaca, Kordunaša, Dvorana, Dalmatinaca, Slavonaca, Sjeničaraca i drugih. Većina ovih događaja dešava se u prostorijama mjesnog hrama, odnosno u parohijskom domu ili u njegovoj porti.
Dan sjećanja
U Bisijama je više puta 4. avgusta održana državna komemoracija Dana sjećanja na stradanje Srba u Hrvatskoj kojoj je prisutvovao državni vrh Srbije i Republike Srpske. Spomen- česma kod crkve je i mjesto gdje se polažu vjenci za poginule i stradale u ratu u Hrvatskoj čiji grobovi su još uvjek nepozanti ili im se zbog sigurnosti nesmije doći.
Ulice po znamenitim Krajišnicima
Urbanistički plan za Busije usvojen na nivao Grada Beograda 2007. godine, a sledeće godine ulice dobijaju nazive po zanemitim Krajišnicima kao što su književnici Stanko Korać, Mirko Korolija, Ognjoslav Utješanopvić Ostrožinski, Adam Pribićević, Bogdan Stojsavljević i Stanko Opačić, sveštenici i hroničari Manojlo Grbić, Milan Radeka i Nikola Begović, episkopi Sava Trlajić i Simeon Zloković, slikar Živko Stojisavljević, vojskovođa Svetozar Borojević i drugi.
Busije danas
Teritorijalo Busije su povezala dva beogradska naselja Batajnicu i Ugrinovci i dio su Gradske opštine Zemun. Pored hiljadu izgrađenih kuća na tzv opštinskim placevimo još toliko kuća je izgrađeno na „privatnim“ placevima duž ugrinovačkog puta i u obodnim djelovima naselja. Busije su povezane asvaltnim putem i sa susjednom Novom Pazovom. Ulice u Busijama su pravilne širine 16 i 12 metara i sve su asvaltirane. Od infrastrukture valja napomenuti gasovod koji čeka priključenje na mrežu, telefonska infrastruktura, a u naselju su i dva kablovska operatera, u parohijskom domu je zdravstvena stanica, a naselje ima i poštu, tu je i nekoliko marketa i specijalizovanih prodavnica, kao i restorana i kafića. Aktivna je i mala privreda kao što su automehaničarske radionice, stolarije, konfekcije, pekare i druge.
Najveći svoj trenutni problem Busije djeli sa sličnim naseljima u Sremu – to je kanalizacija. Podzemne i oborinske vode i brojne septičke jame sve više zadaju glavobolja u vreme proljetnih i jesenjih oborina. Gradskom linijom 702 naselje je povezano sa Batajnicom, a pošto je dobar dio zaposlenih vezan u industrijskim zonama u Dobanovcu, Surčinu i drugdje predlažu da se do Busija produže linije koje saobraćaju do Ugrinovaca .
